XP İşletim Sistemi AçılışıXP’de açılış 13 ana aşamada gerçekleşmektedir.
- Start (Başlangıç)
Bilgisayarın güç düğmesine basıldığı anda cihaza elektrik sağlanmış olunur ve ilk olarak anakart üzerinde çalışan BIOS yazılımını devreye alınır.
- Bios (Basic Input Output System - Temel Giriş Çıkış Sistemi)
Anakart üzerinde gömülü olan bir yazılımdır. BIOS başlatıldığında bilgisayarda bulunan donanımı kontrol ederek başlatır. Bu işleme POST (Power on Self Test - Güç Testi) denilmektedir. POST işlemi tamamlandıktan sonra BIOS MBR (Master Boot Record - Ana Önyükleme Kaydı)’ı başlatır.
- MBR (Master Boot Record - Ana Önyükleme Kaydı)
MBR harddiskin ilk sektörüdür ve sektörde bilgisayarın adreslemesi bulunur, yani hangi bilginin nerede olduğu bir tablo halinde bu bölümdedir. Burada ufak bir program sayesinde açılışta hangi işletim sisteminin hangi bölümden başlatacağı belirlenir. Tek bir işletim sistemi kullanılıyorsa sistem hemen açılacaktır ancak hem Windows hem de Linux kullanılıyorsa bir seçim ekranı ile karşılaşılacaktır.
- Bilgisayarda Linux ve Windows olarak iki işletim sisteminin yüklü olduğu varsayılsın. Bilgisayar açılırken de Linux tarafından MBR’ye yazılmış olan önyükleme programı ile açıldığı düşünülsün. Windows üzerinde de Linux’un kurulu olduğu bölümün biçimlendirildiği varsayılsın. Bu durumda önyükleme programı bir işletim sistemi bulamadığı için açılmayabilir.
Çözüm:MBR tekrar yazılmalıdır.Bunun için Windows kurulum disketi takılarak otomatik kurtarma seçilmelidir. Komut satırı geldiğinde ise ekrana fixmbr komutu yazılarak MBR programı tekrar yüklenmiş olur ve sadece kurulu olan işletim sistemini görür. - Bilgisayarın sabit diskinde bazen hatalı bölüm (bad sector) oluşabilir. Eğer bu sektör diskin MBR kısmında oluşmuş ise işletim sistemi açılmayacaktır.
Çözüm:Sabit diskin değiştirilmesinden başka çözüm yoktur.
- PBR (Partition Boot Record - Bölüm Açılış Kaydı)
Sabit disk üzerinde hangi bölümlerin olduğu bilgisi MBR’de tutulur. Her bölüm üzerinde de o bölüm hakkındaki bilgileri tutan bir bölüm açılış kaydı bulunur.
BIOS, MBR'den aktif bölüm bilgisini aldıktan sonra ilgili bölüme geçer ve oradaki PBR'yi okur. PBR'de o bölüm hakkında bilgiler yer alır. Bölümün büyüklüğü, kullanılan dosya sistemi, küme büyüklüğü ve çalıştırılacak olan ilk dosyanın adı ki bu dosya da NTLDR dosyasıdır.
Oluşabilecek Hatalar ve Çözüm Yolları:
Yerel disk tanınmadı: BIOS Yerel disk bulunamadı iletisi alınabilir.
Çözüm:Testdisk programı kullanılarak kurtarma yapılmalıdır.
- NTLoader
İşlem sırasınına göre ilk olarak BIOS MBR’den hangi bölümün aktif olduğunu bulur ve PBR’ye gider. PBR’den ilk başlatılacak olan dosya NTLDR bilgisini alır. İşte burada karşılaşılan hata ise dosyanın bulunamamasıdır. Bu durumda “Couldn't find ntldr Please Insert a System Diskette” (ntdldr dosyası bulunamadı, lütfen sistem disketini yerleştirin) gibi bir hata mesajı alınır.
Çözüm:NTDLDR dosyası tekrar yazdırılmalıdır. Bunun için sistem diski yerleştirilir ve kurtarma konsoluna fixboot c: komutu girilir. Sonra ntloader’ı başlangıç disketinden sabit diske copy d:\i386\ntldr c:\ ve copy d:\i386\ntdetect.com c:\ komutlarıyla kopyalanır.
Not:Bu komutlarda CD veya DVD sürücü isminin D olduğu ve işletim sisteminin C sürücüsünde yüklü olduğu varsayılmıştır. Farklı bölüm isimleri için farklılık gösterebilir.
- Boot Menüsü
Bu aşamaya kadar BIOS PDR’deki ntldr dosyasını okur. Ntldr dosyası BOOT.INI dosyasına erişimi sağlar. BOOT.INI'de işletim sistemi seçenekleri ve bu işletim sistemlerinin nerelerden yükleneceği bilgisi vardır. Önyükleme ekranını getiren dosyadır. Buradan başlatılmak istenilen işletim sistemi seçilir. Bu kısımda en sık karşılaşılan problem ise boot.ini dosyasının bulunamamasıdır.
Çözüm: Önyükleme kaydı onarılmak zorundadır. Bunun için kurtarma konsoluna bootcfg /rebuild komutu girilir. Bu şekilde boot.ini dosyası tekrar yapılandırılmış olur.
- Ntdetect
Ntdetect.com bilgisayardaki standart donanımları kontrol eder ve bunları registry(kayıt defteri)’ye yazar. Bu dosyanın olmadığı veya zarar gördüğü durumlarda NTDETECT failed mesajı alınır.
Çözüm:Daha önceki çözümlerde olduğu gibi yine kurulum disketinden kopyalanmalıdır. Bunun için kurtarma konsoluna copy d:\i386\ntdetect.com c: komutu girilmelidir.
- Kernel/HAL
Windows çekirdeğinin ve tüm donanım desteğinin yüklendiği kısımdır. Mavi ekran hataları bu kısımda alınmaktadır. Donanımda bir sorun varsa bilgisayar bir mavi ekran hatası verecektir. Bu kısımda karşılaşılan hata ise kernel error(çekirdek hatası) mesajı mavi ekranla gelir.
Çözüm:XP yerel diski onarılmalıdır. Bilgisayar XP başlangıç diskteki ile başlattıktan sonra Mevcut Windows yerel disk kurtarma seçeneği seçilimelidir. Bu işlem başarısız olursa tek yol Windows’u yeninden kurmaktır.
- Sürücü Yükleme
XP bilgisayarda bulunan tüm aygıtların sürücülerini yükler ve bunları kayıt defteri altına aktif olarak geçirir. Bu aşamada alınan hata ise bilgisayarın mavi bir ekran göstererek kitlenmesidir. Mavi ekranda hata iletisi olarak IRQ_LESS_OR_EQUAL alınabilir.
Çözüm:Windows güvenli modda başlatılır ve bozuk sürücüleri silinir. Eğer bunun bir yardımı olmazsa, o zaman bu sürücüye ait donanım parçalarının da sistemden çıkarılması gerekmektedir.
- Kernel’i Başlatmak
Ntloader komut yetkisini Windows Kernel’e devreder. Burada karşılaşılan problem ise bilgisayarın “Windows Başlatılıyor” ekranında donup kalmasıdır. Burada birden fazla hata mesajı alınabilir. Bunlardan en sık karşılaşılanları:
- Winnt_root\System32\Ntoskrnl.exe dosyasının eksik veya hatalı olduğunu belirten hata mesajı.
Çözüm:Dosya XP kurulum disketinden kopyalanmalıdır. Kurtarma konsoluna aşağıdaki komut girilmelidir.
Tek İşlemcili sistemler için: expand D:\i386\ntoskrnl.exe C:\Windows\system32
Çok İşlemcili sistemler için: expand D:\i386\ntkrnlmp.exe C:\Windows\system32\ntoskrnl.exe
Not:Bu komutlarda CD veya DVD sürücüsünün isminin D olduğu ve işletim sisteminin C sürücüsünde yüklü olduğu varsayılmıştır. Farklı bölüm isimleri isimleri için farklılık gösterebilir. - Winnt_root\System32\Hal.dll dosyasının eksik veya hatalı olduğuna dair hata mesajı.
Çözüm: Dosya XP kurulum disketinden kopyalanmalıdır.
- Windows Hizmetlerinin Başlatılması
Hizmetlerin başlaması için gerekli olan Smss.exe, winlogon.exe, Isass.exe ,services.exe dosyaları yüklenir. Burada birçok mavi ekran hatası veya sık sık sistemde duraksama olayları gözlenebilir. Bu durumda mavi ekranda görünen hata koduna göre araştırma yapılıp çözüm üretilebilir. Bir diğer sık karşılaşılan problem ise truva atlarıdır. Bu durumda ise bilgisayar güvenli modda başlatılıp zararlı program kaldırılabilir.
- Oturum Açılması
Bu kısımda eğer tanımlanmışsa Windows kullanıcı adı ve parola talep edecektir. Bilgilerin yanlış olması durumda Erişim yok hata mesajı alınır. Bu sık karşılaşılan ve parolanın unutulmasından kaynaklanan bir problemdir.
Çözüm: Parolanın özel bir disket yardımı ile kaldırılması gerekmektedir. Parola geri yükleme için özel bir disket oluşturulduysa bununla şifre sıfırlanabilir. Parola sıfırlama işleminin yapılabileceği birçok yol vardır. Bunun için Şifre Kırma başlıklı doküman incelenebilir.
- XP’nin Başlatılması
Son aşama olarak masaüstü, simgeler, otomatik başlatılan yazılımlar yüklenir. İşletim sistemi kullanıma hazır hale gelir. İşletim sistemi başladıktan sonra donanımsal ve yazılımsal yapılandırmalara bağlı olarak birçok hata ile karşılaşılabilir. Bunun detaylı olarak incelenmesi gerekmektedir.
Vista İşletim Sistemi Açılışı
Vista işletim sisteminde açılış 8 ana aşamada gerçekleşmektedir.
Bu aşamalardan Start, Bios, MBR ve PBR XP’deki ile aynıdır. Farklılık Bootmgr.exe ve Winload.exe ile başlar. Bununla beraber bcdedit.exe programı da çok büyük bir farklılık getirmiştir.
- Bootmgr.exe/BCD ve Winload.exe
Daha önceki Windows işletim sistemlerinde (XP’de açıklandığı gibi) başlangıçta çalıştırılacak olan işletim sistemi boot.ini dosyası sayesinde kullanıcı tarafından belirlenir ve başlatılırdı. Ancak Vista ile bu yapı tamamen değişti.
Vista’da Bootmgr.exe dosyası bilgisayarın BIOS’taki BCD (Boot Configuration Database - Başlangıç Yapılandırma Dosyası)'yi okuyarak gerektiği takdirde kullanıcıya seçim yapabileceği bir ekran getirir. BCD’e komut satırından bcdedit.exe komutu kullanılarak geçilebilir. Başlangıç yapılandırmasının el ile değiştirilmesi daha çok, iki işletim sisteminin birden yüklü olduğu çift başlangıçlı sistemlerde yararlı olacaktır.
- bcdedit.exe(Boot Configuration Data Store Editor-Başlangıç Yapılandırma Dosyası Düzenleyicisi)
BCD , Vista’dan önceki işletim sistemilerinde bulunan NTLDR ve Boot.ini dosyalarının yerine geçmiştir. BCD aslında bir veri tabanı dosyasıdır ve işletim sisteminin başlatılması için gerekli bilgileri sağlar. Bu dosya üzerinde yapılacak olan tüm değişiklikler ise bcdedit.exe ile yapılır. bcdedit.exe, önyükleme seçeneklerini düzenlemek, yeniönyükleme seçenekleri oluşturmak ve mevcut önyükleme seçeneklerini korumak için kullanılır.
Bcdedit, aslında Windows’un önceki sürümlerindeki bulunan Bootcfg.exe ile aynı işi görür ama bcdedit’te bootcfg’ye göre gelişmiş iki özellik sağlar.
- Bcdedit’in, Bootcfg.exe’ye göre daha geniş önyükleme seçenekleri sunması
- Script (betik) desteğine sahip olması
Not : Bcdedit ile önyükleme seçenekleri düzenleyebilmek için Administrator (Yönetici) izinlerine sahip olmak gerekir.
- bcdedit İşlemleri
bcdedit /? kullanılabilir komut listesini gösterir. Bir komut için, bcdedit’i çalıştırıldığında ayrıntılı yardımı görüntülemek için bcdedit /? timeout şeklinde bir komut yürütülebilir.
- C:\bcdedit /enum ile yüklü işletim sistemleri ve id’leri görüntülenebilir.
- bcdedit /default komutu ile varsayılan işletim sistemi belirlenebilir. Buraya {current} girildiğinde üzerinde çalışılan işletim sistemi varsayılan olarak atanmış olur.
- bcdedit /bootsequence {ID} {ID} {ID} komutu ile önyükleme sırası belirlenebilir.
NOT:Buradaki {ID} ‘den kasıt bcdedit /enum ile görüntülenen identifier(tanıtıcı)'dır.
- bcdedit /timeout komutu ile önyükleme ekranında karşılaşılan işletim sistemi seçilmesi için gerekli bekleme süresi düzenlenebilir.
- bcdedit /delete {ID} komutu ile var olan önyükleme kayıtları silinebilir.
bcdedit /createstore {ID} komutu ile yeni önyükleme kayıtları yaratılabilir.
NOT:Buradaki {ID} ‘den kasıt bcdedit /enum ile görüntülenen identifier'dır.
Ayrıca;
Vista işletim sisteminin önyükleme ekranınındaki adları değiştirmek için bcdedit /set description “Deneme Yazısı” komutu kullanılır.
